AI Act – europejska konstytucja sztucznej inteligencji. Co oznacza dla księgowych i czy możemy współpracować z USA, UK czy Turcją?
W marcu 2024 r. Parlament Europejski przyjął AI Act – pierwsze na świecie kompleksowe rozporządzenie regulujące sztuczną inteligencję. Jego celem jest zapewnienie, że rozwój i stosowanie systemów AI w UE odbywa się z poszanowaniem praw podstawowych, bezpieczeństwa użytkowników oraz wartości demokratycznych.
AI Act nie jest jedynie kolejnym technokratycznym aktem prawnym – to dokument o historycznym znaczeniu, który tworzy globalny standard, podobnie jak miało to miejsce w przypadku RODO. Jako rozporządzenie, AI Act będzie obowiązywał bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich UE – z pierwszymi przepisami wchodzącymi w życie już w lutym 2025 roku.
🔍 Czym jest AI Act i kogo dotyczy?
AI Act klasyfikuje systemy AI na cztery poziomy ryzyka:
- Zakazane (np. manipulacja zachowaniami, rozpoznawanie emocji w pracy),
- Wysokiego ryzyka (np. scoring kredytowy, rekrutacja, analiza podatkowa),
- Ograniczonego ryzyka (np. chatboty, OCR, systemy rekomendacji),
- Minimalnego ryzyka (np. filtry antyspamowe, AI w grach).
Dotyczy zarówno dostawców AI, jak i firm, które z nich korzystają – czyli również biur rachunkowych, które wdrażają OCR, automatyczne raportowanie, chatboty do obsługi klienta czy systemy scoringowe.
🌍 Jak do wdrożenia AI Act przygotowują się inne państwa UE?
Większość krajów UE prowadzi już intensywne prace legislacyjne w celu implementacji AI Act:
- Francja powołała specjalny urząd ds. AI (Coordination Nationale sur l’Intelligence Artificielle) oraz wprowadza własne zasady zgodności z AI Act dla sektora publicznego i finansowego.
- Niemcy przygotowują federalny rejestr systemów AI wysokiego ryzyka oraz uzupełniają przepisy AI Act krajowymi zasadami odpowiedzialności cywilnej.
- Włochy już od 2023 r. prowadzą testy „piaskownicy regulacyjnej” dla start-upów AI i udostępniają firmom narzędzia do oceny ryzyka AI.
W Polsce wdrożeniem AI Act zajmuje się Ministerstwo Cyfryzacji, które prowadzi konsultacje projektu ustawy uzupełniającej AI Act o krajowe organy nadzoru i procedury zgłaszania incydentów. Planowane jest również wprowadzenie tzw. piaskownicy regulacyjnej dla MŚP.
❓ A co z USA, Wielką Brytanią i Turcją? Czy możemy współpracować w zakresie AI?
To pytanie kluczowe z punktu widzenia biur rachunkowych, które:
- korzystają z narzędzi zagranicznych,
- przetwarzają dane klientów spoza UE,
- planują tworzyć lub wdrażać rozwiązania AI we współpracy transgranicznej.
🔹 USA – nie posiada federalnych regulacji odpowiadających AI Act. Zamiast tego wdraża „AI Executive Orders” i dobrowolne wytyczne (np. NIST AI Risk Framework). Oznacza to, że amerykański dostawca AI musi przestrzegać AI Act, jeśli oferuje swoje usługi klientom w UE.
🔹 Wielka Brytania – po Brexicie UK wybrało model „proinnowacyjny”, zakładający sektorowe podejście do regulacji AI. Nie przyjmuje pełnego AI Act, ale zobowiązała się do przestrzegania zasad interoperacyjności z UE. Praktyka? Współpraca jest możliwa, ale należy zawrzeć odpowiednie umowy powierzenia danych i zapewnić zgodność z AI Act po stronie UE.
🔹 Turcja – nie jest członkiem UE ani EOG, a jej prawo nie uznaje jeszcze AI jako przedmiotu szczególnej regulacji. Dla polskich biur współpracujących z tureckimi spółkami lub software house’ami oznacza to jedno: konieczność zabezpieczenia transferu danych (np. przez SCC – Standard Contractual Clauses) i nadzór nad zgodnością AI z unijnymi przepisami, jeśli wyniki AI będą wykorzystywane w UE.
🧾 Co z tego wynika dla polskich biur rachunkowych?
AI Act to nie odległy temat z Komisji Europejskiej – to regulacja, która wpłynie na codzienną pracę biur księgowych i podatkowych:
✅ Wpływa na to, jak używasz Saldeo, OCR, Optima czy chatbotów,
✅ Określa, jakie dane możesz przekazywać do AI, a które musisz chronić,
✅ Narzuca obowiązek informowania klientów, jeśli komunikują się z AI,
✅ Wymaga przeszkolenia zespołu z zasad stosowania AI.
W kolejnych artykułach pokażę, jak praktycznie podejść do wdrożenia AI Act w biurze rachunkowym – z listą ryzyk, obowiązków i szans.
Jeśli prowadzisz biuro rachunkowe, działasz w dziale finansowym, albo tworzysz AI dla biznesu – ten temat dotyczy również Ciebie.
Czy Twoja firma już oceniła swoje ryzyka pod kątem AI Act?
🟡 Zostaw komentarz, jeśli chcesz otrzymać checklistę zgodności z AI Act dla biura rachunkowego.
📩 Napisz, jeśli chcesz skonsultować użycie AI w swojej firmie – pomogę Ci podejść do tematu bezpiecznie i z przewagą konkurencyjną.
Z wyrazami szacunku,
Edyta Mencel
Ekspertka ds. międzynarodowego prawa podatkowego i automatyzacji usług księgowych
