Geneza sporu i tło prawne
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 8 maja 2025 r. (sprawa C‑405/24) rozstrzygnął istotny spór dotyczący zwolnienia z VAT przy imporcie tzw. małych przesyłek o charakterze niehandlowym. Chodzi o paczki o niewielkiej wartości (do równowartości 45 euro) wysyłane z państw trzecich jako prezenty od osób prywatnych dla innych osób prywatnychstudio.pwc.pl. Unijne przepisy – zwłaszcza dyrektywa 2006/79/WE – od lat przewidują zwolnienie z podatku VAT dla takich przesyłek, pod warunkiem że:
- towary nie mają charakteru komercyjnego (ich ilość i rodzaj nie wskazują na cele handlowe),
- odbiorca nie płaci za towar (przesyłka jest prezentem, bez opłat na rzecz nadawcy),
- wysyłka ma charakter okazjonalny,
- łączna wartość towarów nie przekracza 45 euro (limit dla zwolnienia przesyłek o małej wartości)studio.pwc.pl.
Polska implementacja tych przepisów znalazła się w art. 52 ustawy o VAT. Przepis ten zwalnia od podatku import towarów spełniających powyższe kryteria, jednak tylko wtedy, gdy odbiorcą przesyłki jest osoba fizyczna przebywająca na terytorium kraju (tj. w Polsce)eur-lex.europa.eueur-lex.europa.eu. To właśnie to sformułowanie stało się przyczyną sporu – sugerowało bowiem, że zwolnienie nie obejmuje przesyłek adresowanych do odbiorców w innych państwach UE.
W praktyce polskie organy skarbowe i sądy administracyjne długo interpretowały art. 52 ustawy o VAT w ten zawężający sposób. Fiskus stał na stanowisku, że zwolnienie dotyczy wyłącznie paczek kierowanych do odbiorców w Polsce, a nie za granicąstudio.pwc.pl. Tę wykładnię potwierdzały również orzeczenia – przykładowo NSA w wyroku z 13 kwietnia 2023 r. (I FSK 403/20) uznał, iż zwolnienie nie obejmuje importu towarów w przesyłkach przeznaczonych dla osób fizycznych mających miejsce zamieszkania poza Polskąstudio.pwc.plpodatki.gazetaprawna.pl. Innymi słowy, według dotychczasowej linii orzeczniczej, jeżeli końcowy adresat prezentu mieszkał w innym kraju UE, to import takiej przesyłki w Polsce podlegał VAT – mimo że przepisy unijne sugerowały szersze ujęcie zwolnienia.
Pytanie prejudycjalne do TSUE
Punktem zwrotnym okazała się sprawa polskiej firmy kurierskiej (spółki L. s.c.), zajmującej się odprawą celną przesyłek z państw trzecich. Firma ta obsługiwała prywatne paczki wysyłane m.in. z USA i Kanady do odbiorców nie tylko w Polsce, lecz także w innych krajach Unii – takich jak Czechy, Słowacja, Bułgaria, Rumunia czy Litwastudio.pwc.plpodatki.gazetaprawna.pl. Wszystkie przesyłki spełniały warunki „prezentowe” (niehandlowy charakter, brak opłat od odbiorcy, okazjonalność, wartość do 45 €). Jedynym powodem sporu było to, że część adresatów przebywała poza terytorium RPpodatki.gazetaprawna.pl.
Spółka kurierska argumentowała, że miejsce zamieszkania odbiorcy w UE nie powinno wpływać na prawo do zwolnienia z VAT dla takiej przesyłki. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej nie zgodził się z tym stanowiskiem – w interpretacji podatkowej stwierdził, że zwolnienie przysługuje wyłącznie, gdy finalny odbiorca jest w Polscestudio.pwc.plpodatki.gazetaprawna.pl. Tak samo orzekł następnie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (III SA/Wa 1045/19), uznając że polski przepis art. 52 VATU nie narusza dyrektywy, ponieważ sformułowanie „terytorium państwa członkowskiego” w unijnej regulacji należy rozumieć jako konkretne państwo członkowskie, a nie całą Uniępodatki.gazetaprawna.pl.
Nie wszyscy jednak podzielili tę interpretację. Naczelny Sąd Administracyjny nabrał wątpliwości, czy taka wykładnia jest zgodna z celem i brzmieniem prawa unijnego. 26 marca 2024 r. NSA postanowił skierować pytanie prejudycjalne do TSUE (sygn. I FSK 812/20), prosząc o rozstrzygnięcie, czy przepisy dyrektyw 2006/112/WE oraz 2006/79/WE pozwalają wyłączyć ze zwolnienia przesyłki adresowane do odbiorcy w innym państwie UEeur-lex.europa.eueur-lex.europa.eu. Innymi słowy, czy polskie zawężenie zwolnienia jest dopuszczalne, czy też stoi w sprzeczności z prawem Unii.
Stanowisko TSUE i jego uzasadnienie
Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 8 maja 2025 r. przyznał rację spółce kurierskiej i potwierdził, że omawiane zwolnienie z VAT obejmuje również przesyłki kierowane do odbiorców w innych państwach członkowskich, niezależnie od tego, w którym kraju UE następuje importstudio.pwc.pl. TSUE orzekł jednoznacznie, że przepisy unijne nie uzależniają prawa do zwolnienia od miejsca zamieszkania adresata przesyłki – o ile znajduje się on na terytorium Uniilegalis.pl. Tym samym zakwestionował dotychczasową wykładnię polskiego fiskusa, która wyłączała z zwolnienia paczki dla odbiorców za granicąpodatki.gazetaprawna.pl.
Co ważne, Trybunał szeroko uzasadnił swoje stanowisko, odwołując się do trzech komplementarnych metod interpretacji: językowej, celowościowej i systemowej. Wskazał, że zarówno dosłowne brzmienie przepisu, jak i jego kontekst oraz cel prowadzą do tego samego wniosku – mianowicie, że miejsce zamieszkania odbiorcy (w państwie importu lub innym państwie UE) nie powinno ograniczać zastosowania zwolnieniapodatki.gazetaprawna.pl. Innymi słowy, literalna wykładnia ujawnia, iż dyrektywa 2006/79/WE mówi o odbiorcy „w państwie członkowskim” w ogólności, a nie „w danym państwie członkowskim importu”studio.pwc.plpodatki.gazetaprawna.pl. Wykładnia systemowa natomiast każe spojrzeć na całość unijnego systemu zwolnień celno-podatkowych – tu Trybunał zauważył, że analogiczne zwolnienie funkcjonuje również w unijnym kodeksie celnym (rozporządzenie 1186/2009) i obejmuje wszystkie przesyłki na obszar celny Wspólnoty, bez dzielenia go na państwa członkowskieeur-lex.europa.eueur-lex.europa.eu. Z kolei wykładnia celowościowa (teleologiczna) uwypukla cel przepisu, jakim jest odciążenie obywateli od podatku przy drobnych okazjonalnych prezentach zza granicy – cel ten byłby niweczony, gdyby stosować zwolnienie wybiórczo w zależności od wewnętrznych granic UE.
W rezultacie TSUE stwierdził wprost, że przepisy krajowe wyłączające ze zwolnienia małe przesyłki niehandlowe wysyłane z państw trzecich do osób w innym państwie członkowskim są niezgodne z prawem unijnymlegalis.pl. Zgodnie z sentencją wyroku, art. 143 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2006/112/WE w zw. z art. 1 dyrektywy 2006/79/WE stoą na przeszkodzie takiemu uregulowaniu, jak polski art. 52 ustawy o VAT, które ogranicza zakres zwolnienia tylko do krajowych adresatówinforlex.pl. TSUE podkreślił przy tym, że jednolite prawo Unii wymaga spójnej interpretacji we wszystkich krajach – a miejsce zamieszkania odbiorcy nie może skutkować różnicowaniem opodatkowania identycznych przesyłekpodatki.gazetaprawna.pl.
(Warto dodać, że NSA w swoim pytaniu powoływał się na wcześniejszy wyrok TSUE z 2009 r. w sprawie C‑7/08 (Har Vaessen Douane Service), który również sugerował, iż państwo pierwszego przywozu towaru nie musi pokrywać się z krajem przeznaczenia, aby zwolnienie miało zastosowanieeur-lex.europa.eu. Nowy wyrok C‑405/24 potwierdził tę linię orzeczniczą, rozwiewając wątpliwości na gruncie aktualnego stanu prawnego.)
Znaczenie wyroku dla zwolnienia z VAT małych przesyłek
Opisywany wyrok ma duże znaczenie praktyczne dla interpretacji przepisów o zwolnieniach z VAT. Po pierwsze, precyzuje on zakres zwolnienia dla importu przesyłek niehandlowych o małej wartości. Dotąd przepis art. 52 ust. 1 ustawy o VAT był interpretowany w Polsce zawężająco, przez co część przesyłek mogła być niesłusznie obciążana podatkiem. Teraz TSUE jednoznacznie potwierdził, że zwolnienie to przysługuje także wtedy, gdy odbiorca przesyłki przebywa w innym kraju UEpodatki.gazetaprawna.pl. Innymi słowy, jeżeli paczka spełnia kryteria „prezentu” i jest odprawiana w Polsce, nie ma znaczenia, czy adresat mieszka w Warszawie, Pradze czy Wilnie – powinna korzystać ze zwolnienia z VAT.
Po drugie, wyrok ten harmonizuje podejście w całej Unii. Skoro zwolnienie drobnych przesyłek o niekomercyjnym charakterze wynika z przepisów wspólnotowych, to musi być jednolicie stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Gdyby każde państwo inaczej określało warunki (np. wymagając, by odbiorca mieszkał lokalnie), cel harmonizacji podatków pośrednich zostałby zaburzony. TSUE swoim orzeczeniem usunął tę niepewność – potwierdzając prymat prawa unijnego nad krajowym w razie sprzecznościlegalis.pl.
Skutki dla firm kurierskich i logistycznych
Operatorzy logistyczni, firmy kurierskie oraz pocztowe (np. DHL, UPS, FedEx, InPost i inni) odczują skutki wyroku bezpośrednio. Wielu z tych operatorów prowadzi centra celne w Polsce, przez które importowane są przesyłki spoza UE przeznaczone dla odbiorców w różnych krajach Unii. Dzięki orzeczeniu TSUE:
- Mogą oni stosować zwolnienie z VAT również dla przesyłek adresowanych poza Polskę, o ile odprawa celna ma miejsce w Polsce. Na przykład paczka wysłana z USA do odbiorcy w Czechach, jeśli zostanie dopuszczona do obrotu (oclona) na terytorium RP, może teraz skorzystać ze zwolnienia z VAT tak samo, jak gdyby odbiorca mieszkał w Polscestudio.pwc.pl. Dotychczas takie przesyłki były obciążane polskim VAT przy imporcie, co przekładało się na dodatkowe koszty dla firm i klientów.
- Nie ma już podstaw prawnych, by ograniczać zwolnienie tylko do odbiorców krajowychstudio.pwc.pl. Firmy kurierskie nie muszą zatem różnicować procedur ani naliczać podatku od części paczek tylko dlatego, że finalny adresat jest zagraniczny. Ujednolica to proces obsługi przesyłek importowanych i upraszcza rozliczenia.
Dla operatorów takich jak DHL czy UPS, którzy masowo odprawiają międzynarodowe przesyłki w polskich hubach celnych, zmiana ta oznacza zwiększenie konkurencyjności i atrakcyjności Polski jako miejsca pierwszego przywozu towarów. Zwolnienie z VAT zmniejsza koszty obsługi drobnych paczek prezentowych, dzięki czemu przesyłanie ich przez Polskę do innych krajów UE stanie się korzystniejsze finansowo. Również polscy operatorzy – np. InPost, rozwijający usługi cross-border – mogą na tym skorzystać, oferując klientom z innych krajów odprawę w Polsce bez naliczania VAT (w ramach limitu 45 €).
Warto podkreślić, że firmy kurierskie będą musiały dostosować swoje systemy i procedury. Konieczne jest odpowiednie oznaczanie i kwalifikowanie przesyłek jako korzystających ze zwolnienia, aby spełnić wymogi prawa. Przykładowo, trzeba upewnić się, że dokumentacja celna wskazuje spełnienie warunków (prezent, wartość do 45 €, brak opłat), by w razie kontroli wykazać zasadność niepobrania VAT. Możliwe, że operatorzy wprowadzą dodatkowe weryfikacje przesyłek deklarowanych jako prezenty, aby zapobiec ewentualnym nadużyciom (np. próbom deklarowania sprzedaży jako „prezentu” w celu ominięcia podatku).
Skutki dla konsumentów w UE otrzymujących paczki z odprawą w Polsce
Na wyroku skorzystają również indywidualni konsumenci z innych państw UE, którzy otrzymują prezenty spoza Unii odprawiane celnie na terenie Polski. Dotychczas taka sytuacja mogła wiązać się z nieoczekiwanymi kosztami – jeśli paczka była rozpakowywana przez polski urząd celny, naliczano VAT według polskich przepisów, mimo że odbiorca mieszkał np. w Niemczech czy Czechach. Po wyroku TSUE ten problem znika.
Dla przykładu, jeżeli rodzina z USA wyśle prezent o wartości 40 € do osoby mieszkającej na Słowacji, a paczka zostanie oclona w Polsce, to odbiorca nie zapłaci już polskiego VAT przy imporcie. Przesyłka spełniająca kryteria zwolnienia zostanie dostarczona bez obciążenia podatkiem, tak jak stałoby się to przy bezpośredniej wysyłce do Słowacji. Konsumenci – obdarowani w ten sposób – odczują więc zniżkę kosztów i uproszczenie procedur. Nie powinni już otrzymywać wezwania do opłacenia VAT od prezentów tylko dlatego, że paczka „weszła” do UE przez polską granicę.
Oczywiście warto zauważyć, że wyrok nie zmienia nic w przypadku zakupów internetowych (komercyjnych). Dotyczy on wyłącznie przesyłek o charakterze niehandlowym (prezentów). Konsument zamawiający towar w sklepie internetowym z Chin czy USA nadal podlega normalnym zasadom VAT (od lipca 2021 r. brak zwolnienia dla towarów o wartości do 22 €; obowiązek rozliczenia VAT od każdej przesyłki komercyjnej). Natomiast w sferze prywatnych paczek prezentowychwyrok zapewnia jednolite zwolnienie na terenie całej UE – niezależnie od tego, przez które państwo członkowskie paczka zostanie fizycznie zaimportowana.
Regulacyjne ryzyka i dostosowanie praktyki organów
Polskie organy podatkowe będą musiały dostosować swoją praktykę do wyroku TSUE. Dotychczasowa wykładnia art. 52 ustawy o VAT, prezentowana w interpretacjach KIS i orzeczeniach WSA, okazała się niezgodna z prawem UEpodatki.gazetaprawna.pl. W konsekwencji organy celno-skarbowe powinny niezwłocznie zaprzestać stosowania ograniczenia zwolnienia wyłącznie do krajowych adresatów. Należy oczekiwać zmiany oficjalnych interpretacji oraz wytycznych dla urzędów celnych – tak, aby praktyka była spójna z orzeczeniem TSUEstudio.pwc.pl.
Pewnym ryzykiem przejściowym jest okres, zanim polskie władze formalnie wdrożą zmiany. Wyrok TSUE co prawda wiąże sądy i organy państwa bezpośrednio (wynika z niego wprost obowiązek pominięcia przepisu sprzecznego z dyrektywą), jednak w praktyce może minąć trochę czasu, zanim wszystkie urzędy dostosują procedury. Firmy logistyczne muszą więc być przygotowane na powoływanie się na wyrok TSUE w kontaktach z organami, jeśli te ostatnie działałyby według nieaktualnych zasad. Z punktu widzenia prawa unijnego orzeczenie ma moc ex tunc (od zawsze) – co oznacza, że polski przepis należało interpretować w zgodzie z dyrektywą już wcześniej. Tym samym każda decyzja sprzeczna z tym wyrokiem może być zaskarżana jako naruszająca prawo UE.
Innym aspektem jest kwestia ewentualnych rozliczeń za przeszłość. Jeśli w okresie przed wyrokiem TSUE polskie organy pobrały VAT od przesyłek, które według wykładni unijnej były zwolnione (bo odbiorca był w innym kraju UE), to pojawia się pytanie o możliwość odzyskania takiego podatku. Podatnicy – najczęściej firmy kurierskie działające jako przedstawiciele pośrednie – mogą rozważyć wystąpienie o stwierdzenie nadpłaty VAT w takich przypadkach. Wymaga to jednak analizy konkretnych sytuacji i dowodów, że przesyłki spełniały warunki zwolnienia. Takie roszczenia mogą spotkać się z oporem fiskusa, ale mają mocne oparcie w orzeczeniu TSUE.
Ogółem, z punktu widzenia compliance podatkowego, wyrok wymusza rewizję dotychczasowych praktyk administracji skarbowej. Niewdrożenie tej wykładni narażałoby Polskę na zarzut naruszenia prawa UE, a podatników na niezgodne z prawem obciążenia. Dlatego spodziewane są szybkie działania ze strony Ministerstwa Finansów i Krajowej Administracji Skarbowej – choćby komunikaty przypominające o bezpośrednim skutku wyroku i zalecające stosowanie go w codziennej pracy urzędów.
Rekomendacje dla firm z sektora e-commerce i logistyki
Przedsiębiorstwa logistyczne oraz e-commerce powinny proaktywnie dostosować się do nowych realiów prawnych. Oto kluczowe kroki, jakie warto podjąć:
- Weryfikacja procedur celnych: Przejrzyjcie wewnętrzne procedury odprawy celnej przesyłek pod kątem nowych zasad. Upewnijcie się, że Wasze systemy potrafią rozpoznać przesyłkę spełniającą warunki zwolnienia (prezent < 45 € dla osoby fizycznej w UE) i automatycznie nie naliczą VAT przy imporcie takich towarów.
- Szkolenie personelu i komunikacja: Przeszkolcie działy celne, logistyczne oraz obsługi klienta co do skutków wyroku. Pracownicy powinni wiedzieć, że od maja 2025 r. zmieniła się interpretacja przepisów, i potrafić właściwie zaklasyfikować przesyłkę. Warto również przygotować komunikaty dla klientów, wyjaśniające nowe możliwości zwolnień – zwłaszcza jeśli wcześniej pewne paczki były obciążane podatkiem, a teraz już nie będą.
- Dokumentowanie przesyłek: Dla bezpieczeństwa zbierajcie dowody potwierdzające spełnienie przesłanek zwolnienia. Może to być oświadczenie nadawcy o niehandlowym charakterze i wartości prezentu, kopia deklaracji celnej z oznaczeniem „gift” (prezent) itp. W razie ewentualnej kontroli lub sporu z organami, taka dokumentacja będzie kluczowa, by wykazać, że zwolnienie zastosowano zasadnie.
- Monitoring stanowiska KIS: Śledźcie na bieżąco komunikaty Krajowej Informacji Skarbowej oraz Ministerstwa Finansów. Warto wypatrywać nowych interpretacji ogólnych lub wyjaśnień dotyczących art. 52 ustawy o VAT po wyroku TSUE. Jeżeli Wasza działalność intensywnie korzysta z tego zwolnienia, rozważcie wystąpienie o własną interpretację indywidualną potwierdzającą prawo do niego w typowych dla Was stanach faktycznych – choć wyrok TSUE daje tu solidną podstawę, taka interpretacja może zapewnić dodatkowy komfort prawny zarządowi i działowi compliance.
- Analiza ryzyka i zgodności: Przeprowadźcie wewnętrzny audyt compliance VAT w zakresie obsługi transgranicznych przesyłek niehandlowych. Oceńcie, czy w przeszłości stosowano się do restrykcyjnej interpretacji (pobierając VAT) – a jeśli tak, czy istnieje możliwość skorygowania tego podejścia wstecz (np. poprzez wnioski o nadpłatę). Jednocześnie zadbajcie, by nowe korzystniejsze zasady nie były nadużywane – ustanówcie procedury zapobiegające sztucznemu deklarowaniu towarów komercyjnych jako „prezentów” przez nieuczciwych klientów.
Dla firm z branży e-commerce, które co prawda bezpośrednio nie korzystają z tego zwolnienia (bo dotyczy ono prezentów, a nie towarów sprzedawanych), rekomendacje sprowadzają się głównie do współpracy z operatorami logistycznymi. Upewnijcie się, że Wasze firmy kurierskie i agenci celni poprawnie stosują nowe przepisy. W komunikacji z klientami zagranicznymi możecie akcentować, że przesyłki z Waszych magazynów (np. upominki, materiały marketingowe wysyłane do influencerów czy klientów) będą odprawiane zgodnie z najnowszym orzecznictwem – co potencjalnie uchroni je przed nieplanowanymi opłatami. Dla działów compliance w e-commerce istotne jest także monitorowanie, czy lokalne organy nie interpretują innych wyjątków od VAT w sposób sprzeczny z prawem UE – case C‑405/24 pokazał, że czasem warto zakwestionować utrwaloną praktykę, jeśli wydaje się ona niezgodna z dyrektywą.
Postulaty legislacyjne – konieczność nowelizacji art. 52 ustawy o VAT
Wyrok TSUE uwidocznił lukę i niespójność polskiego prawa z przepisami unijnymi. Aby zapewnić pełną jasność i bezpieczeństwo prawne, niezbędna jest nowelizacja art. 52 ust. 1 ustawy o VAT. Ustawodawca powinien usunąć lub zmienić fragment „przebywającej na terytorium kraju” tak, by brzmienie krajowego przepisu wprost odpowiadało wymogom dyrektywy 2006/79/WEstudio.pwc.plpodatki.gazetaprawna.pl. Najprostszym rozwiązaniem byłoby zapisanie, że zwolnienie dotyczy przesyłek przeznaczonych dla osoby fizycznej na terytorium Unii Europejskiej (ewentualnie wręcz zrezygnowanie ze wskazywania terytorium odbiorcy). Taka zmiana przywróci zgodność prawa krajowego z unijnym i zapobiegnie dalszym sporom interpretacyjnym.
Obecnie, wobec jasnego stanowiska TSUE, przepis art. 52 ustawy o VAT należy stosować w zgodzie z wykładnią unijną, nawet zanim zostanie formalnie zmieniony. Jednak pozostawienie w ustawie niezmienionego brzmienia rodzi ryzyko nieporozumień. Ponadto przedsiębiorcy oczekują od polskiego ustawodawcy reakcji – by potwierdzić, że Polska respektuje orzeczenie i dba o harmonizację swojego prawa z dyrektywami UE. Z punktu widzenia państwa członkowskiego, nowelizacja będzie również sygnałem dla Komisji Europejskiej, że wyrok został należycie wdrożony (co może zapobiec ewentualnej procedurze naruszeniowej).
W dalszej perspektywie, warto też obserwować dyskusje na forum unijnym, czy limity zwolnień dla przesyłek niehandlowych (45 €) pozostają adekwatne. Branża e-commerce i logistyczna dynamicznie się rozwija – a choć sprawa C‑405/24 dotyczyła prezentów, to dotyka szerszego tematu opodatkowania małych przesyłek w handlu transgranicznym. Być może wyrok ten stanie się przyczynkiem do szerszej analizy regulacji drobnych przesyłek w UE, zwłaszcza po niedawnym usunięciu zwolnienia VAT dla zakupów do 22 € (co zwiększyło wolumen przesyłek deklarowanych jako prezenty). Tym bardziej istotne jest, by polskie przepisy były klarowne i zgodne z prawem unijnym, a organy podatkowe elastyczne w dostosowywaniu się do zmian.
Podsumowanie
Wyrok TSUE z 8 maja 2025 r. w sprawie C‑405/24 to ważne orzeczenie dla sektora e‑commerce i logistyki w Polsce i całej UE. Rozstrzygając spór o zwolnienie z VAT przy imporcie małych przesyłek niehandlowych, Trybunał potwierdził nadrzędność unijnej wykładni nad krajową i zapewnił jednolite traktowanie prywatnych paczek prezentowych w obrocie transgranicznym. Firmy kurierskie zyskały jasność prawa i możliwość pełniejszego korzystania z polskich hubów logistycznych, konsumenci – ochronę przed niezasadnymi opłatami, a polski ustawodawca otrzymał wyraźny sygnał do korekty przepisów. Dla menedżerów, compliance officerów i doradców podatkowych w branży oznacza to konieczność szybkiego wdrożenia nowych zasad w praktyce oraz śledzenia dalszych kroków organów. Jak pokazuje ta sprawa, dbałość o zgodność lokalnych praktyk z prawem UE ma kluczowe znaczenie – zarówno dla eliminacji ryzyk prawnych, jak i dla zachowania konkurencyjności na wspólnym rynku.